zeitenlik

Όλες οι εικόνες της σειράς “αθέατη Θεσσαλονίκη” είναι διαθέσιμες σε σετ καρτ-ποστάλ, αφίσα και fine art εκτυπώσεις σε περιορισμένα αντίτυπα.

Παρακαλώ στείλτε μου μήνυμα με το αίτημά σας.

Το Ζέιτενλικ, που σημαίνει “ελαιώνας” στην τουρκική γλώσσα, βρίσκεται στην οδό Λαγκαδά περίπου ενάμιση χιλιόμετρο βόρεια της πλατείας Βαρδαρίου. Αποτελεί τη μεγαλύτερη στρατιωτική νεκρόπολη της Ελλάδας από την εποχή του τέλους του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Εδώ έχουν ταφεί πάνω από είκοσι χιλιάδες στρατιώτες από τις συμμαχικές δυνάμεις, Γάλλοι, Άγγλοι, Σέρβοι, Ιταλοί, Ρώσοι, αλλά και κάποιοι Βούλγαροι αιχμάλωτοι πολέμου, που έχασαν τη ζωή τους στις μάχες που έγιναν στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης περίπου ανάμεσα στο 1914 και στο 1919.

Στην είσοδο των κοιμητηρίων έχει χτιστεί το σέρβικο κοινοτάφιο, όπου φυλάσσονται τα οστά περίπου 5.500 Σέρβων στρατιωτών, καθιστώντας το σημαντικό τόπο προσκυνήματος για τους Σέρβους.

Την ευθύνη για την φροντίδα της περιοχής ανέλαβαν εξαρχής οι Σύμμαχοι και είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο σε πόσο καλή κατάσταση βρίσκεται ο χώρος και πόσο σεβασμό έχουν δείξει στους νεκρούς αυτού του πολέμου. Είναι αληθινά θλιβερό να σκεφτεί κανείς τι θα συνέβαινε στο χώρο αν είχε την ευθύνη του το ελληνικό κράτος.

Η πρώτη μου επίσκεψη εκεί έγινε τυχαία πριν από λίγα χρόνια, καθώς βρισκόμουν στην περιοχή κι έτυχε να έχω ελεύθερο χρόνο. Με το που μπαίνεις μέσα στο χώρο, είναι σαν να παύει ξαφνικά κάθε ήχος, παρόλο που η πολυσύχναστη Λαγκαδά περνά ακριβώς απ’ έξω. Σε κυριεύει ένα περίεργο συναίσθημα, καθώς αναλογίζεσαι ότι όλοι αυτοί οι ατελείωτοι σταυροί αντιστοιχούν σε ανθρώπους, κατά την πλειοψηφία τους νέους, που έχασαν τη ζωή τους εδώ, μακριά από οτιδήποτε αγαπημένο. Και για ποιο λόγο;

Είναι ένας τόπος που σου θυμίζει έντονα, ότι στο θάνατο είμαστε όλοι ίσοι. Από τον απλό στρατιώτη ως τον αξιωματικό όλοι έχουν από έναν σταυρό ή μια πλάκα με το όνομά τους, την ηλικία τους και ίσως κάποια αφιέρωση από την οικογένειά τους. Ο μοναδικός τάφος που ξεχωρίζει από όλους τους υπόλοιπους βρίσκεται στον αγγλικό τομέα και δεν ανήκει σε άντρα, αλλά στη μοναδική γυναίκα που βρίσκεται θαμμένη εδώ.

Πρόκειται για την βρετανίδα Katherine Harley, η οποία ήταν νοσοκόμα του Scottish Women’s Hospitals (SWH) και είχε υπηρετήσει στη Γαλλία προτού έρθει στην Ελλάδα να παρέχει τις υπηρεσίες της στο μέτωπο της Μακεδονίας. Στα τέλη του 1915 ίδρυσε ένα νοσοκομείο σε μια παλιά καπναποθήκη στη Γευγελή και αργότερα μια μηχανοκίνητη μονάδα μεταφοράς τραυματιών από το μέτωπο στα νοσοκομεία του SWH. Στα τέλη του 1916 αναγκάστηκε να κλείσει τη μονάδα λόγω του υπερβάλλοντα ζήλου και της απερίσκεπτης συμπεριφοράς που έδειχναν κάποιοι από τους οδηγούς της. Έτσι μαζί με τις κόρες της εγκαταστάθηκε στην πόλη Monastir (σήμερα Bitola) η οποία μόλις είχε απελευθερωθεί, όπου έδρασε αυτόνομα. Εκεί ανέλαβε να βοηθήσει τους κατοίκους της πόλης που υπέφεραν από αρρώστιες, πείνα και ήταν σε πολύ άσχημη κατάσταση. Είχε νοικιάσει ένα σπίτι στην πόλη, ουσιαστικά ακριβώς στο μέτωπο, καθώς γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα βρίσκονταν στα γύρω βουνά από όπου συνεχώς βομβάρδιζαν την πόλη. 

Στις 7 Μαρτίου του 1917, η Katherine Harley βρισκόταν με την κόρη της στο σπίτι τους όταν μια οβίδα έσκασε στο δρόμο και ένα θραύσμα τη βρήκε στο κεφάλι. Αν και τη στιγμή του θανάτου της ήταν πολίτης, η σωρός της μεταφέρθηκε στο Ζέιτενλικ με μεγάλες τιμές, παρουσία του πρίγκηπα Γεωργίου της Σερβίας και του διοικητή των βρετανικών δυνάμεων στρατηγού Milne. Στον τάφο της υπάρχει η επιγραφή «Αντί για λουλούδια η ευγνωμοσύνη των Σέρβων θα ανθίζει για να θυμίζει τις πράξεις αγάπης αυτής της γυναίκας. Το όνομά σας θα μείνει αθάνατο από γενιά σε γενιά».

Την ημέρα της φωτογράφισης φτάνοντας στο σημείο του αγγλικού τομέα, συνάντησα δύο εργάτες που φρόντιζαν το χώρο. Ο ένας από αυτούς με ρώτησε: “Serbian? English?” Ελληνίδα του λέω. Ξαφνιάστηκε. “Συνήθως μόνο Σέρβοι έρχονται εδώ.”

Πηγές: Parallaxi  Macedonia 1912-1918