άλσος Δελασάλ

Όλες οι εικόνες της σειράς “αθέατη Θεσσαλονίκη” είναι διαθέσιμες σε σετ καρτ-ποστάλ, αφίσα και fine art εκτυπώσεις σε περιορισμένα αντίτυπα.

Παρακαλώ στείλτε μου μήνυμα με το αίτημά σας.

Πολλά χρόνια πριν τις βίλες της συνοικίας των εξοχών, υπήρξε μια άλλη περιοχή της Θεσσαλονίκης που φημιζόταν για τις πολυτελείς επαύλεις των εύπορων κατοίκων της, με τους πλούσιους κήπους τους. Ήταν το λεγόμενο Urendjick που στην τουρκική γλώσσα σημαίνει “μικρός παράδεισος”, το σημερινό Ρετζίκι ή Πεύκα. Εκεί βρίσκεται ό,τι απέμεινε από το φημισμένο κτήμα του Τζεκη Άμποτ, που σήμερα είναι γνωστό ως άλσος Δελασάλ.

Ήδη από τον 17ο και κυρίως κατά τον 18ο αιώνα, είχε δημιουργηθεί στο Ρετζίκι μία παροικία από Ευρωπαίους πρόξενους και εμπόρους της Θεσσαλονίκης, που είχαν εκεί τις εξοχικές τους κατοικίες. Ανάμεσά τους, η οικογένεια Abbott, που είχε αποκτήσει εκτάσεις στην περιοχή, μέχρι που αυτή ερημώθηκε την εποχή των Ναπολεόντειων πολέμων όταν οι Ευρωπαίοι άποικοί της την εγκατέλειψαν. Ο πιο γνωστός γόνος της οικογένειας ήταν ο Djeck Abbott, μία από τις συναρπαστικότερες προσωπικότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ανάμεσα στους τρεις πλουσιότερους κατοίκους της Θεσσαλονίκης. Το 1825 ο Τζέκη Άμποτ επέστρεψε στο Ρετζίκι, στην ιδιοκτησία του παππού του Barthelemy και μετέτρεψε και πάλι την περιοχή αυτή σε ένα μαγευτικό θέρετρο, κάνοντας εργασίες που κόστισαν 1.000.000 τούρκικες λίρες. 

Στο κτήμα του Τζέκη Άμποτ υπήρχαν περίπου 300 είδη δένδρων και φυτών. Υπήρχε επίσης η οικία του Τζέκη Άμποτ για την οποία δεν υπάρχουν πληροφορίες, ενώ ακόμη και σήμερα σώζεται ένας διώροφος οχυρός πύργος, που βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση πια αφού δεν έχει γίνει καμία εργασία αποκατάστασής του. Συντονισμένες προσπάθειες το τελευταίο διάστημα έχουν ως στόχο την διάσωση αυτού του μοναδικού μνημείου και τη μετατροπή του σε λαογραφικό μουσείο.

Σε αυτό ειδυλλιακό μέρος, ο Άμποτ καλούσε κάθε Κυριακή τους Ευρωπαίους προξένους και εμπόρους με τις οικογένειές τους, για ποτά στη μικρή πλατεία κάτω από τους κέδρους και τις καστανιές, ανάμεσα σε συντριβάνια και σε μαρμάρινα αγάλματα. Μία σημαντική προσωπικότητα που επισκέφθηκε του κτήμα του Τζέκη Άμποτ ήταν ο διάσημος Αμερικάνος συγγραφέας του “Moby-Dick”, Herman Melville, ο οποίος πέρασε από την Θεσσαλονίκη το 1856.

Η πιο σημαντική όμως μέρα για τον Τζέκη Άμποτ στο Ρετζίκι ήταν η επίσκεψη του Σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ το 1858. Λέγεται ότι ο Τζέκη αγόρασε όλα τα χαλιά της Θεσσαλονίκης και κάλυψε τον δρόμο κατά μήκος της διαδρομής σε μια απόσταση 7 χιλιομέτρων. Επίσης κατασκεύασε με κόστος 25.000 φράγκα ένα λουτρό για τους υψηλούς επισκέπτες, το οποίο μετατράπηκε μετά το 1902 σε παρεκκλήσι της Αγίας Θηρεσίας και βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του άλσους Δελασάλ. 

Η ιστορία λέει ότι προσκλήθηκε όλη η Θεσσαλονίκη στο Ρετζίκι.  Κατά μήκος της πομπής διασκορπίστηκαν χορωδίες και ορχήστρες. «Ο Σουλτάνος έφθασε στην είσοδο (στο σημείο που βρίσκεται σήμερα η είσοδος του Δημοτικού Δελασάλ). Ακούμπησε το δεξί πόδι στο σκαλοπάτι της άμαξας. Ο ουρανός όμως ήταν συννεφιασμένος. Μια εκτυφλωτική αστραπή συνοδευόμενη από φοβερή βροντή ….. (σιωπή!…). Τα φαινόμενα αυτά θεωρήθηκαν κακοί οιωνοί για τον Σουλτάνο, ο οποίος αμέσως τοποθέτησε και πάλι το δεξί του πόδι κοντά στο αριστερό και αρνήθηκε να κατέβει!!!». Ο Άμποτ παρακάλεσε τον Σουλτάνο να δεχθεί τουλάχιστον έναν καφέ κι άναψε ένα επίχρυσο μαγκάλι με χαρτονομίσματα. Ο Σουλτάνος ρώτησε «αν ο καφές είναι νοστιμότερος όταν βράζει με χαρτονομίσματα ή με κάρβουνα» και απάλλαξε τον Άμποτ από φόρους. Στη συνέχεια έφυγε, χωρίς ποτέ να πατήσει το πόδι του στο κτήμα.

Μία μεγάλη πυρκαγιά στον Φραγκομαχαλά και στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης το 1856 κατάστρεψε σημαντικό μέρος της περιουσίας του Άμποτ. Και αυτή η καταστροφή ήταν η αιτία να πουλήσει το κτήμα του στο Ρετζίκι. Έτσι, το κτήμα άλλαξε διάφορα χέρια μέχρι που αγοράστηκε το 1902 από τους  Fréres de la Congrégation de Saint Jean-Baptiste De la Salle που ήδη είχαν εγκατασταθεί στην Θεσσαλονίκη από το 1888 και λειτουργούσαν Γαλλικό σχολείο. Αρχικά οι Fréres είχαν το κτήμα στο Ρετζίκι για καλοκαιρινή διαμονή και για να πηγαίνουν κάθε Πέμπτη απόγευμα για ξεκούραση. Επίσης έφερναν τους μαθητές από τη Θεσσαλονίκη ημερήσιες εκδρομές. Φρόντιζαν τον κήπο και τα ζωντανά.

Το 1968 το Κολλέγιο Δελασάλ μεταφέρθηκε στη νέα σχολική μονάδα στο Ρετζίκι. Από τα 56 στρέμματα που κατείχαν οι Freres, τα 30 πέρασαν, τη δεκαετία του ‘90 στην δημοτική κοινότητα Πεύκων. Σήμερα, το άλσος Δελασάλ απλώνεται, ανοικτό για τους πολίτες δίπλα στις εγκαταστάσεις του Κολεγίου. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετά έργα συντήρησης και του χώρου από τη δημοτική αρχή, ωστόσο υπάρχουν ακόμη πολλές ενέργειες ανάδειξης που εκκρεμούν, ώστε να αξιοποιηθεί καταλλήλως ένας χώρος με τόση ιστορική, πολιτισμική, θρησκευτική και περιβαλλοντική αξία. 

Πηγές: Parallaxi, Parallaxi, Voria